damaq

1.

is.

1. Ağız boşluğunun üst tərəfi. Damaq səsi dilç. – tələffüz edərkən dilin damağa toxunması nəticəsində çıxan səs. Damaq saitləri.

2. Ağız mənasında. Usta papirosu damağına salıb başladı işini. C. M.. Qüdrət iri barmaqları arasındakı papirosu sakit-sakit övkələyib damağına qoydu. M. Hüs..

3. bayt. At və eşşəkdə damaq şişmə xəstəliyi; kəsmə. Tez-tez tövləyə adam buraxma ki, at damaq olar. Ə. Vəl..

2.

is. <ər. dimaq – beyin> dan. Kef, əhval, həvəs. Damağı yoxdur.

◊ Damağı çağ – bax damağı kök. Əhmədin kefi saz, damağı çağdır. M. C.. Dedim: – Cütçü baba, sağ ol, çox sağ ol! Daima kefi kök, damağı çağ ol! S. V.. Yamaclar gülür bu yaz; Damağın çağ, kefin saz. O. S.. Damağı çağ olmaq – kefi kök olmaq, çox şad olmaq. Damağı çatlamaq – nəşəyə gəlmək, ruhlanmaq, ruhu yüksəlmək. Damağı çəkmək – ürəyi istəmək, kefi istəmək, kefinə gəlmək. Bu gün damağım çəkdi, aldım, sabah kefim istədi, boşadım, – vəssalam! C. M.. Damağı gəlmək – həvəsə gəlmək, həvəslənmək. Siz bunu sanmayın həqiqətdir; Damağım gəldi, bir zərafətdir. M. Ə. S.. Damağı kök – kefi kök, kefi saz, şad, qayğısız. Damağı qalxmaq – kefi kök olmaq, nəşələnmək, sevinmək, həvəsə gəlmək. Damağı pozulmaq – kefi xarab olmaq, əhvalı pozulmaq, qanı qaralmaq. Damağı sazlaşmaq – kefi açılmaq, könlü açılmaq. <Onun> bulud kimi tutulmuş qaşqabağı açıldı, gözləri gülüb damağı sazlaşdı. «Kirpi». Damağı yanmaq – arzusuna çatmamaq, məyus olmaq. Damağına dəymək – toxunmaq, ürəyini sındırmaq, küsdürmək, pərt etmək, incik salmaq. Damağını pozmaq – kefini xarab etmək, əhvalını pozmaq. Damağını sallamaq – küsmək, pərt olmaq, narazı qalmaq. Bütün qonaqlar damaqlarını salladılar. Ə. Vəl.. Damaq qoymaq (etmək) – nəşəsini pozmaq, arzusunu (həsrətini) ürəyində qoymaq. Qovurmanın iyi Yəhya Kamalı damaq etmişdi. M. C.. Damaq sallamaq – bikef olmaq, əhvalı olmamaq, dilxor olmaq; küsmək, incimək. Damağını niyə sallayırsan? Barmağından üzüyünü, başından yaylığını aparmayıb ki?! S. R.. Damaq üstə (damaqda) olmaq – kefdə olmaq, kef çəkmək, xoş güzəran keçirmək. <Şahbaz bəy:> Arvad al, qoy evdə evdarlıq etsin, sən də kefdə, damaqda ol. S. S. A.. <Səkinə qarı:> Həmişə damaqda olasan, ay Züleyxa! M. İ.. Damaq vermək – ləzzət vermək, nəşə vermək, kef vermək, nəşələndirmək. Damaqdan düşmək – ruhdan düşmək, kefi pozulmaq, pərt olmaq. Damaqdan salmaq – pərt etmək, kefini pozmaq, ruhdan salmaq, qanını qaraltmaq. <Qərib:> Mən gedirdim, dostum çıxdı qabaqdan; Acı sözün salmaz məni damaqdan. «Aşıq Qərib».